Wie aan amoeben denkt zal waarschijnlijk doorzichtige, zich langzaam voortbewegende eencellige organismen voor ogen hebben. Wat echter minder bekend is dat sommige amoeben een schaal om zich heen bouwen, een soort huisje dat bescherming biedt tegen predatoren. In de schaal (theca) is er een opening (apertuur) voor contact met de buitenwereld. Bij sommige schaalamoeben wordt de schaal door afscheiding (secretie) gevormd terwijl bij andere deze opgebouwd wordt door vanuit de nabije omgeving allerlei deeltjes samen te voegen tot een soort metselwerk. Schaalamoeben variëren sterk wat betreft afmeting en sommige kunnen behoorlijk groot zijn, tot wel 1 mm.

Arcella is een veel voorkomende schaalamoebe die o.a. aan te treffen is in zoet tot brak water dat enigszins vervuild (eutroof) kan zijn. Maar ook in vochtige grond en in mossen kan men Arcella aantreffen. De schaal van Arcella ziet er soms fascinerend uit. Bij nauwkeurige scherpstelling kan men de amoebe zien binnen de schaal. Er kunnen 1 of meerdere kernen zichtbaar zijn, Arcella bezit gewoonlijk 2 kernen. Ook zijn er soms diatomeeën, algen en andere protisten aanwezig die de amoebe als voedsel heeft opgenomen.

Arcella, gefotografeerd met Carl Zeiss Neofluar 40/0.75 en scherpgesteld op twee verschillende vlakken. Links is de poreuze structuur van de schaal zichtbaar. De ovale objecten zijn diatomeeën die door de amoebe zijn opgenomen.

Arcella, twee opnames van hetzelfde exemplaar met een klein verschil in scherpafstelling. Hier zijn de contouren van de amoebe zichtbaar. Linksonder (op 7 uur) is een kern zichtbaar. Objectief: Carl Zeiss Neofluar 40/0.75.

Arcella uit mijn vijver. Gefotografeerd in ringvormige belichting (links) en schuine belichting (rechts). Enkele diatomeeën werden door de amoebe opgenomen. Er zijn twee kernen aanwezig, één daarvan is duidelijk zichtbaar in de rechter foto op 11 uur. In het beeld rechts is ook duidelijk de ringvormige apertuur te zien. Objectief: Carl Zeiss Apo 40/1.0

Arcella uit een uitgeknepen mos. Links opgenomen in helderveld en rechts met schuine belichting. Op de rechter foto zijn wederom twee kernen zichtbaar. Objectief: Zeiss-Winkel 40/0.65.

Video van Arcella met steeds veranderende scherpstelling waarbij de details van buiten naar binnen zichtbaar worden.

Arcella gefotografeerd in helderveld (links) en schuine belichting (rechts). Dit exemplaar is geïnfecteerd door een parasiet, dit zijn de ronde objecten binnen de schaal. De amoebe is hier buiten de schaal zichtbaar en waarschijnlijk af aan het sterven. Objectief: Carl Zeiss Apo 40/1.0.

Enkele schaalamoeben die ik nog niet op naam heb gebracht worden hier getoond.

Schaalamoebe op twee vlakken scherpgesteld waarbij duidelijk zichtbaar is dat het omhulsel is samengesteld uit allerlei kleine fragmenten. Dit exemplaar kwam uit de sloot onder station Duivendrecht aan de kerkzijde. Objectief: Zeiss-Winkel 40/0.65.

Schaalamoebe gefotografeerd in schuine belichting met Leitz NPL Fluotar 25/0.55 (links) en helderveld met Leitz NPL Fluotar 40/0.70 (rechts).

Siemensma, Ferry (1982). Schaalamoeben (Testate amoebae). Natura.

Siemensma, F. J., Microworld, world of amoeboid organisms. World-wide electronic publication, Kortenhoef, the Netherlands.