Diatomeeën (kiezelwieren) vormen een groep bruinkleurige algen die in alle wateren, zoet en zout, voorkomen en ze vormen een belangrijke schakel in de ecologische kringloop. In beken en rivieren zie je vaak stenen liggen die bedekt zijn met een bruine laag, gevormd door diatomeeën. Alle algen hebben chloroplasten waarin de fotosynthese plaatsvind. Ze vervullen dezelfde functie als de chloroplasten in de cellen van landplanten. Bij Diatomeeën hebben de chloroplasten een bruine kleur omdat ze naast de groene kleurstof chlorofyl ook het bruine pigment fucoxanthine bevatten. Fucoxanthine komt o.a. ook voor in de bruinwieren die je vaak op het strand aantreft.

Bij diatomeeën is de cel omgeven door een tweedelig exoskelet dat is opgebouwd uit siliciumdioxide (de stof waaruit kwartszand bestaat). Eigenlijk zijn het twee helften die precies op elkaar passen. Afhankelijk van de symmetrie die deze helften hebben wordt er onderscheid gemaakt tussen centrische (met radiaire symmetrie) en pennate (met bilaterale symmetrie) diatomeeën. De skeletten hebben vaak mooie symmetrische vormen en verfijnde structuren. Door te kijken naar welke diatomeeën er voorkomen in plas en rivier is er iets over de waterkwaliteit te zeggen; het zijn goede indicatororganismen. Naast het feit dat Diatomeeën natuurlijk een belangrijke ecologische betekenis hebben worden ze ook door de mens gebruikt. Diatomeeënaarde is een product dat bestaat uit de skeletjes van kiezelwieren en het wordt onder andere gebruikt als materiaal voor filter- en zuiveringssystemen. Hieronder volgt een aantal foto's van diatomeeën gevonden in watermonsters uit verschillende sloten, vijvers en plassen.

A: Melosira, een filamenteuze diatomee. B: Nitzschia. C: Gomphonema. D: Diatoma.

A: Cymatopleura. B: Amphora. C: Navicula. D: Gyrosigma. E: Diatoma. Let op de karakteristieke rangschikking van deze laatste.

Diatoma uit verschillende monsters genomen uit de Maas bij Kessel. De foto's werden gemaakt met Zeiss-Winkel Stativ B en objectief 40/0.65.

Amphora. Objectief: Leitz Fluotar 40/0.70.

Cocconeis, ook wel algenluis genoemd omdat deze diatomee epifytisch op onder andere filamenteuze algen leeft. Objectief: Carl Zeiss Apo 40/1.0.

Pinnularia. Links in helderveld, rechts met schuine belichting gefotografeerd. Objectief: Carl Zeiss Apo 40/1.0.

Pinnularia. Links: opgenomen met schuine belichting en Leitz Fluotar 40/0.70. Hier zijn duidelijk oliedruppeltjes zichtbaar. Rechts: helderveld opname van een ander exemplaar gefotografeerd met Carl Zeiss Apo 40/1.0.

Navicula. Links, verscholen tussen de cyanobacteriën, objectief Zeiss Neofluar 40/0.75. Rechts: objectief Zeiss-Winkel 40/0.65.

Clustering van Navicula. Objectief: Zeiss-Winkel 40/0.65. Camera: Nikon 1 J1.

Diatomeeën als Navicula kunnen zich voortbewegen. Het is fascinerend om te zien hoe ze als bootjes door het water gaan. Navicula betekent in het Latijn  'klein schip'.

Video van zich verplaatsende Navicula. Objectief: Zeiss-Winkel 40/0.65.

Links: Fragilaria, een kolonievormende diatomee waarbij de afzonderlijke cellen filamenten vomen, objectief Zeiss-Winkel 40/0.65. Rechts: fasecontrast opname van Nitzschia, objectief Zeiss Neofluar 40/0.75 Ph2.

Linne von Berg, KH., Hoef-Emden, K., Marin, B., Melkonian, M. (2012). Der Kosmos Algenführer. Stuttgart: Franckh-Kosmos-Verlags-GmbH & Co.