Diatomeeën (kiezelwieren) vormen een groep bruinkleurige algen die in alle wateren, zoet en zout, voorkomen en ze vormen een belangrijke schakel in de ecologische kringloop. In beken en rivieren zie je vaak stenen liggen die bedekt zijn met een bruine laag, gevormd door diatomeeën. Alle algen hebben chloroplasten waarin de fotosynthese plaatsvind. Ze vervullen dezelfde functie als de chloroplasten in de cellen van landplanten. Bij Diatomeeën hebben de chloroplasten een bruine kleur omdat ze naast de groene kleurstof chlorofyl ook het bruine pigment fucoxanthine bevatten. Fucoxanthine komt o.a. ook voor in de bruinwieren die je vaak op het strand aantreft.

Bij diatomeeën is de cel omgeven door een tweedelig exoskelet dat is opgebouwd uit siliciumdioxide (de stof waaruit kwartszand bestaat). Eigenlijk zijn het twee helften die precies op elkaar passen. Afhankelijk van de symmetrie die deze helften hebben wordt er onderscheid gemaakt tussen centrische (met radiaire symmetrie) en pennate (met bilaterale symmetrie) diatomeeën. De skeletten hebben vaak mooie symmetrische vormen en verfijnde structuren. Door te kijken naar welke diatomeeën er voorkomen in plas en rivier is er iets over de waterkwaliteit te zeggen; het zijn goede indicatororganismen. Naast het feit dat Diatomeeën natuurlijk een belangrijke ecologische betekenis hebben worden ze ook door de mens gebruikt. Diatomeeënaarde is een product dat bestaat uit de skeletjes van kiezelwieren en het wordt onder andere gebruikt als materiaal voor filter- en zuiveringssystemen. Hieronder volgt een aantal foto's van diatomeeën gevonden in watermonsters uit verschillende sloten, vijvers en plassen.

Diatoma komt veelvuldig voor in alle stilstaande en stromende wateren en valt vaak op door de karakteristiek trapsgewijze rangschikking van de cellen.

Diatoma gefotografeerd met Carl Zeiss Neofluar 25/0.60 (links), Leitz Pl Apo 25/0.65 met ringvormige belichting (midden) en Zeiss-Winkel 40/0.65 (rechts).

Diatoma uit verschillende monsters genomen uit de Maas bij Kessel. De foto's werden gemaakt met Zeiss-Winkel Stativ B en Zeiss-Winkel 40/0.65.

De term 'amphora' voert op internet voornamelijk naar oude Griekse kruiken en vazen, in het Nederlands ook wel amfora of amfoor genoemd. Met een beetje fantasie lijkt de diatomee Amphora wel een beetje op een vaas. Amphora heeft een ovale vorm met afgeplatte uiteinden en de grootte variëert van 5 - 100 μm.

Amphora. Objectief: Leitz Fluotar 40/0.70.

Amphora. Links en midden gefotografeerd met Zeiss-Winkel objectief 40/0.65. Het exemplaar links was afkomstig uit een monster genomen van de Maas bij Kessel. Rechts een exemplaar uit een monster van de Neckar bij Heidelberg, Olympus objectief 40/0.65.

Cocconeis wordt ook wel 'algenluis' genoemd vanwege de epifytische aanwezigheid op filamenteuze algen.

Cocconeis, gefotografeerd met Carl Zeiss Apo 40/1.0.

Een diatomee met bilaterale symmetrie die in grootte variëert van 20 - 300 μm.

Pinnularia. Links in helderveld, rechts met schuine belichting gefotografeerd. Objectief: Carl Zeiss Apo 40/1.0.

Pinnularia. Links: opgenomen met schuine belichting en Leitz Fluotar 40/0.70. Hier zijn duidelijk oliedruppeltjes zichtbaar. Rechts: helderveld opname van een ander exemplaar gefotografeerd met Carl Zeiss Apo 40/1.0.

Pinnularia, hetzelfde exemplaar gefotografeerd in schuine belichting (boven) en helderveld belichting (onder). Objectief: Zeiss-Winkel 40/0.65.

Pinnularia gefotografeerd met schuine belichting. Objectief: Zeiss-Winkel 40/0.65.

Diatomeeën als Navicula kunnen zich voortbewegen. Het is fascinerend om te zien hoe ze als bootjes door het water gaan. Navicula betekent in het Latijn  'klein schip'.

Navicula. Links, verscholen tussen de cyanobacteriën, objectief Zeiss Neofluar 40/0.75. Rechts: objectief Zeiss-Winkel 40/0.65.

Clustering van Navicula. Objectief: Zeiss-Winkel 40/0.65. Camera: Nikon 1 J1.

Video van zich verplaatsende Navicula. Objectief: Zeiss-Winkel 40/0.65.

Navicula uit duinmeer 't Wed in de Kennermerduinen. Objectief: Leitz Fluotar 25/0.55.

Navicula gefotografeerd in schuine belichting. Objectief: Zeiss-Winkel 40/0.65.

Navicula, gefotografeerd in donkerveld belichting. Objectief: Leitz 25/0.50.

Fragilaria, een kolonievormende diatomee waarbij de afzonderlijke cellen filamenten vomen

Fragilaria, gefotografeerd met Zeiss-Winkel 40/0.65.

Fragilaria, links gefotografeerd met schuine belichting en Zeiss-Winkel 40/0.65. Rechts in fasecontast met Leitz EF 40/0.65 Phako.

Pleurosira, een diatomee die ketens met zeer grote cellen vormt.

Pleurosira, uit een monster genomen uit de Maas op locatie 'de loswal' in Kessel (Limburg). Linker en middelste foto: Zeiss-Winkel 40/0.65 in resp. helderveld en schuine belichting. Foto geheel rechts: Carl Zeiss Neofluar 40/0.75, hier is gedeeltelijk de poriën-structuur zichtbaar.

Pleurosira afkomstig uit een monster genomen van de rivier de Neckar bij Heidelberg. Gefotografeerd met Olympus objectief 40/0.65 en scherpgesteld op verschillende vlakken.

Pleurosira afkomstig uit een monster genomen van de rivier de Neckar bij Heidelberg. De foto's werden tijdens vakantie in Heidelberg gemaakt met de Olympus HSA microscoop die ik als reis-microscoop mee had genomen. Objectief: Olympus 40/0.65.

Pleurosira uit de Noordzee bij de provincie Zeeland. Objectief: Olympus 40/0.65.

Deze diatomee heeft een elliptische vorm met vaak een versmalling in het midden.

Cymatopleura, gefotografeerd met Euromex 40/0.65.

Cymatopleura uit een sloot in Zevenaar. Gefotografeerd met Carl Zeiss Apo 40/1.0.

Cymatopleura elliptica. Objectief: Leitz Pl Apo 25/0.65.

Een mariene diatomee met een bijzondere vorm.

Cylindrotheca closterium gefotografeerd in fasecontrast met Carl Zeiss Neofluar Ph2 40/0.75.

Zeer langgerekte en smalle diatomeeën die in lengte variëren van 30 - 500 μm. Vele soorten produceren giftige stoffen.

Twee verschillende exemplaren van Nitzschia gefotografeerd met Leitz Fluotar 25/0.55 in schuine belichting (boven) en Leitz Pl Apo 25/0.65 in ringvormige belichting (onder).

Een filamenteuze kieselalg met radiaire symmetrie die tolerant is voor water dat enigzins vervuild is.

Melosira. Twee verschillende filamenten, gefotografeerd met Carl Zeiss 63/0.80 (boven) en Zeiss-Winkel 40/0.65.

Melosira uit de Maas bij Kessel (Limburg). Twee filamenten scherpgesteld op verschillende dieptes. Linkerfoto's: Carl Zeiss Apo 40/1.0. Rechterfoto's: Zeiss-Winkel 40/0.65.

Een centrische diatomee met een diameter van 4 - 40 μm.

Cyclotella uit de Neckar bij Heidelberg gefotografeerd in helderveld (links) en schuine belichting (rechts). Objectief: Olympus 40/0.65.

Een diatomee met een sigmoïde vorm, in grootte variërend van 60 - 180 μm.

Gyrosigma uit een monster genomen van de Maas bij Kessel. Hetzelfde exemplaar is twee maal gefotografeerd met een klein verschil in scherpstelling. Objectief: Zeiss-Winkel 40/0.65.

Een kieselalg met een grootte van 10 -130 μm en die met een steeltje vastzit aan andere algen.

Gomphonema uit rivier de Amstel. Objectief: Carl Zeiss Apo 40/1.0.

Linne von Berg, KH., Hoef-Emden, K., Marin, B., Melkonian, M. (2012). Der Kosmos Algenführer. Stuttgart: Franckh-Kosmos-Verlags-GmbH & Co.