Zand kan er heel mooi uit zien onder de microscoop. Er zijn natuurlijk zeer veel verschillende zandsoorten en daarvan heb ik er nog maar enkele microscopisch bekeken. Als iemand uit mijn familie- of kennissenkring op een verre vakantie gaat dan vraag ik meestal om wat zand mee terug te nemen. De kleuren van de zandkorrels geven aan welke mineralen er in kunnen voorkomen. Rode zandkorrels bijvoorbeeld ontlenen hun kleur aan de aanwezigheid van ijzerhoudende mineralen. Hoe zuiverder het zand, hoe witter. Wit zand bestaat grotendeels uit kwarts (siliciumdioxide, SiO2) en hoe minder verontreinigingen er in zitten, hoe witter het zal zijn. Het mineraal olivijn is een silicaat dat magnesium en ijzer bevat, (Mg,Fe)2SiO4, en de aanwezigheid hiervan veroorzaakt een groene kleur in zandkorrels. Op eilanden met een vulkanisch verleden kun je zwart zand op het strand aantreffen en dit zand bestaat grotendeels uit basalt, dat ontstaan is door de snelle stolling van lava. Ik ben nog maar net begonnen met de micro-fotografie van zand en enkele beelden zijn hieronder te zien.

Rood zand uit de Outback in Australië. Donkerveldbelichting. Objectief: Olympus 10/0.25.

Rood zand uit de Outback in Australië. Objectief: Plan 4/0.10.

Eveneens afkomstig uit Australië: zand zo wit als suiker en met een hoge zuiverheid. Dit zand bestaat bijna geheel uit kwarts. Gefotografeerd met opvallend licht. Objectief: Leitz 4/0.12.

Zand van een strand aan de zuidkust van Engeland gefotografeerd met doorvallend licht. Objectief: Carl Zeiss 3.2/0.07.

Zand uit de Kennemerduinen, locatie ‘t Wed. Gefotografeerd met een combinatie van doorvallend en opvallend licht. Objectief: Leitz 4/0.12.

Zand uit Berg en Dal, Suriname. Gefotografeerd met een combinatie van doorvallend en opvallend licht. Objectief: Carl Zeiss Neofluar 6.3/0.20.

Zand van locatie ‘Vossenberg’, Meijel (Limburg). Gefotografeerd met opvallend licht. Objectief: Leitz 4/0.12.

Zand van een strand bij de inham 'Mok' in Texel gefotografeerd met donkerveld-belichting. Objectief: Carl Zeiss Neofluar 6.3/0.20.

Zand van een strand bij IJmuiden gefotografeerd in helderveld (links, objectief Carl Zeiss 3.2/0.07) en donkerveld (rechts, Neofluar 10/0.30).

Bouwzand langs een weg gefotografeerd met schuin opvallend licht. Objectief: Carl Zeiss Neofluar 6.3/0.20.

Zand van Kijkduin gefotografeerd met een combinatie van donkerveld-belichting en schuin opvallend licht. Objectief: Carl Zeiss Neofluar 6.3/0.20.

Dit bouwzand lag achter mijn huis en verraste mij door de diversiteit in kleuren. Gefotografeerd in donkerveld-belichting met Olympus objectief 4/0.10. Camera: Nikon 1 J1.

Hetzelfde bouwzand als in de vorige foto, eveneens in donkerveld belichting, nu echter gefotografeerd met Zeiss-Winkel 2.5/0.06. Camera: Olympus PEN E-PL1.

Ik heb een beetje met de belichting geëxperimenteerd en vond dat combinaties van verschillende belichtingen interessante resultaten gaven. De kleuren in zandkorrels worden bijvoorbeeld beter zichtbaar met donkerveldbelichting of met een opvallende belichting waarbij het zand onder een hoek wordt aangestraald. Voor de opvallende belichting gebruik ik meestal een Jansjö LED lamp (IKEA) waarbij ik op de lamp een matfilter of een stuk papier aanbreng om het licht wat diffuser te maken. Hierdoor worden storende lichtreflexies verminderd. De zandkorrels suspendeer ik altijd in een druppel water, ze worden daardoor transparanter.

Het effect van verschillende belichtings-technieken wordt duidelijk in de volgende afbeeldingen. Ik heb hier het zand op een aantal manieren belicht en tevens heb ik combinaties van belichtingen uitgeprobeerd. Ook heb ik het effect van de kleurtemperatuur van de lichtbron bekeken. De Jansjö LED lamp geeft normaal een gelig licht dat met een blauwfilter gecorrigeerd kan worden zodat wit licht ontstaat. Met een hogere kleurtemperatuur bleken de zandkorrels echter minder uitgesproken kleuren te hebben.

Zand uit de Kennemerduinen gefotografeerd met objectief Leitz 4/0.12 en op verschillende manieren belicht. Bovenste 3 foto's, van links naar rechts:

1. donkerveld belichting,

2. helderveld belichting

3. schuine belichting.

Onderste 3 foto's, van links naar rechts:

4. Jansjö met blauwfilter, belichting van 1 kant

5. Jansjö met blauwfilter, belichting van 1 kant in combinatie met helderveld belichting

6. Jansjö zonder blauwfilter, belichting van 1 kant in combinatie met helderveld belichting

Opvallend is dat transparante zandkorrels met de combinatie van helderveld belichting en belichting van 1 kant zeer donker overkomen waardoor het lijkt alsof ze zwart zijn (beeld 5 en 6). Dit strookt natuurlijk niet met de realiteit. De werkelijke kleurverschillen worden beter weergegeven met puur opvallend licht (belichting van 1 kant), helderveld- en donkerveldbelichting.